Sunday, April 14, 2013

टूटी हुई ट्रे



                       

कमरे के दरवाजा थोड़ा-सा खुला तो किशोर चंद जी भीतर तक काँप गए। उन्होंने अपनी ओर से बहुत सावधानी बरती थी। सुबह आम से घंटा भर पहले ही उठ गए थे। टूथब्रश बहुत धीरे-धीरे किया ताकि थोड़ी-सी भी आवाज़ न हो। रसोईघर में चाय बनाते समय भी कोई खड़का न हो, इस बात का विशेष ध्यान रखा। फिर भी
सत्तर वर्ष की उम्र में अब इतनी फुर्ती तो थी नहीं कि बहू के देखने से पहले, किसी तरह ट्रे और चाय के कपों को छिपा लेते।
बहू उनके सामने आ खड़ी हुई थी, बाबू जी, क्या बात आज दो कप चाय?“
नहीं बेटी, चाय तो एक ही कप बनाई थी, उसे ही दो कपों में डाल लिया।” गले से डरी हुई सी आवाज निकली।
“और बाबू जी, यह टूटी हुई ट्रे! आप इसे बार-बार प्रयोग न करें, इसलिए यह तो मैंने डस्ट-बिन में डाल दी थी, वहाँ से भी निकाल ली आपने।”
“वो क्या है कि बेटी…” उनसे कुछ कहते नहीं बना। फिर थोड़ा रुक कर बोले, “मैंने इसे साबुन लगा कर अच्छी तरह धो लिया था।”
अचानक पता नहीं क्या हुआ कि बहू का स्वर कुछ नर्म हो गया, “बाबू जी, इस टूटी हुई ट्रे में क्या खास है, मुझे भी तो पता चले”
सिर झुकाए बैठे ही किशोर चंद जी बोले, “बेटी, यह ट्रे तुम्हारी सास को बहुत पसंद थी। इसलिए हम सदा इसी ट्रे का प्रयोग करते थे। दोनों शूगर के मरीज थे। पर लाजवंती को फीकी चाय स्वाद नहीं लगती थी। उसकी चाय थोड़ी चीनी वाली होती। इस ट्रे के दोनो तरफ फूल बने हैं, एक तरफ बड़ा, दूसरी ओर छोटा। हममें से चाय कोई भी बनाता उसका कप बड़े फूल की ओर रखता ताकि पहचान रहे…”
“मगर आज ये दो कप?”
“आज हमारी शादी की सालगिरह है बेटी। इस बड़े फूल की ओर रखे आधा कप चाय में चीनी डाल कर लाया हूँ…लग रहा था जैसे वह सामने बैठी पूछ रही है‘चाय में चीनी डाल कर लाये हो न?” कहते हुए किशोर चंद जी का गला भर आया।
थोड़ी देर कमरे में खामोशी छाई  रही। किशोर चंद ने चाय के कपों को ट्रे में से उठा कर मेज पर रख दिया। फिर ट्रे उठा कर बहू की ओर बढ़ाते हुए कहा, “ले, बेटी, इसे डस्ट-बिन में डाल दे, टूटी हुई ट्रे घर में अच्छी नहीं लगती।”
बहू से ट्रे पकड़ी नहीं गई। उसने ससुर की ओर देखा। वृद्ध आँखों से अश्रु बह रहे थे।
                           -0-


Sunday, November 20, 2011

आँगन की धूप


बारह बजे के लगभग घर के छोटे से आँगन में सूर्य की किरणों ने प्रवेश किया। धूप का दो फुट चौड़ा टुकड़ा जब चार फुट लंबा हो गया तो साठ वर्षीय मुन्नी देवी ने उसे अपनी खटिया पर बिछा लिया।
अपनी खटिया थोड़ी परे सरका न, इन पौधों को भी थोड़ी धूप लगवा दूँ।हाथों में गमला उठाए सम्पत लाल जी ने पत्नी से कहा।
धूप का टुकड़ा खटिया और गमलों में बँट गया।
दो-ढ़ाई घंटों तक खटिया और गमले धूप के टुकड़े के साथ-साथ सरकते रहे।
छुट्टियों में ननिहाल आए दस वर्षीय राहुल की समझ में नहीं आ रहा था कि उसके नानू गमलों को बार-बार उठाकर इधर-उधर क्यों कर रहे हैं। आखिर उसने इस बारे नानू से पूछ ही लिया।
सम्पत लाल जी बोले, बेटा, पौधों के फलने-फूलने के लिए धूप बहुत जरूरी है। धूप के बिना तो ये धीरे-धीरे सूख जाएँगे।
कुछ देर सोचने के बाद राहुल बोला, नानू! जब हमारे आँगन में ठीक-से धूप आती ही नहीं तो आपने ये पौधे लगाए ही क्यों?
जब पौधे लगाए थे तब तो बहुत धूप आती थी। वैसे भी हर घर में पौधे तो होने ही चाहिएँ।
पहले बहुत धूप कैसे आती थी?राहुल हैरान था।
बेटा, पहले हमारे घर के सभी ओर हमारे घर जैसे एक मँजिला मकान ही थे। फिर शहर से लोग आने लगे। उन्होंने एक-एक कर गरीब लोगों के कई घर खरीद लिए तथा हमारे एक ओर चार मँजिला इमारत बना ली। फिर ऐसे ही हमारे दूसरी ओर भी ऊँची इमारत बन गई।
और फिर पीछे की तरफ भी ऊँची बिल्डिंग बन गई, है ना?राहुल ने अपनी बुद्धि का प्रयोग करते हुए कहा।
हाँ…हमने अपना पुश्तैनी मकान उन्हें नहीं बेचा तो उन्होंने हमारे आँगन की धूप पर कब्जा कर लिया।सम्पत लाल जी ने गहरी साँस लेते हुए कहा।
                         -0-

Sunday, September 18, 2011

ਬੇੜੀਆਂ


                                     
ਚਿਤਾ ਨੂੰ ਅਗਨੀ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ ਧੂ- ਧੂ ਕਰਕੇ ਜਲਣ ਲੱਗੀ
ਕੰਮ ਦਾ ਬੇਹਿਸਾਬ ਬੋਝ, ਉੱਤੋਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪਤੀ ਦੇ ਗਰਮ ਤੇ ਰੁੱਖੇ ਸੁਭਾ ਕਾਰਣ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾ  ਸਦਾ ਤਨਾਉ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਅਠਾਰਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਉਹਦੀ ਇਕ ਨਾ ਸੁਣਦਾ। ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਬਿਨਾ ਤਨਖਾਹ ਦੀ ਨੌਕਰਾਣੀ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਚੰਗੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵਾਲਾ ਪਰਿਵਾਰ  ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਕਦੇ ਕਿਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਲਈ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਦ ਤਾਂ ਉਹ ਕਦੇ ਸਿਨੇਮੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਕਦੇ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਕਪੜੇ ਪਾਏ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇ। ਬਸ ਹਰ ਵੇਲੇ ਕੰਮ ਹੀ ਕੰਮ ਦਾ ਧਿਆਨਨਿੱਕੀ-ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਪਤੀ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਹੱਥ ਚੁੱਕ ਲੈਣ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸਦਾ ਸਤਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ
         ਆਖਰ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਨਾੜੀ ਫਟ ਜਾਣ ਕਾਰਣ, ਉਹ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਈ।
ਅਸੀਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਸੀਦੋਨੋਂ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਇੱਕ ਹੋਣਾ ਲੋਚਦੇ ਸੀਪਰ ਸਮਾਜ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ।
ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲੱਗਕੇ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ ਹੌਲੇ ਕਰ ਲੈਂਦੀ।
          ਗਰਮੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਤੇ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ। ਚਿਤਾ ਕੋਲ ਖੜੇ ਲੋਕ ਹੌਲੇ-ਹੌਲੇ ਦੂਰ ਜਾ ਖੜੇ। ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਵੀ ਤੇ ਬੇਟਾ ਵੀ।
           ਮੈਂ ਅਜੇ ਵੀ ਚਿਤਾ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਸੇਕ ਬਹੁਤ ਸੀ, ਪਰ ਪੈਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪਿਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟ ਰਹੇ ਸਨ। ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਧੂ-ਧੂ ਕਰਕੇ ਜਲ ਰਹੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਉੱਠ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਉਸਨੇ ਦੂਰ ਖੜ੍ਹੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਵੱਲ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰੀ ਤੇ ਘ੍ਰਿਣਾ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਫੇਰ ਲਿਆ। ਆਪਣੇ ਕਾਤਿਲਾਂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਕਰਦੀ।
             ਆਖਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰ ਹੀ ਦਿੱਤਾਲੋਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਤਡ਼ਪਾ-ਤਡ਼ਪਾ ਕੇ ਮਾਰ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਕੋਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਤਲ ਵੀ ਨਹੀ ਕਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ।
             ਮੈ ਵੀ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਨਹੀ ਬਚਾ ਸਕਿਆ। ਮੈਂ ਵੀ…ਮੇਰਾ ਅੰਦਰ ਰੋ ਉੱਠਿਆ।
            ਤੂੰ ਐਵੇਂ ਦੁਖੀ ਨਾ ਹੋ। ਤੇਰੇ ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਤਾਂ ਏਨਾ ਸਮਾਂ ਜੀ ਸਕੀ, ਨਹੀ ਤਾਂ ਕਦੋਂ ਦੀ…ਉਹਨੇ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਜਿਵੇਂ ਮੈਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਥੋੜਾ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਬੋਲੀ, ਆ, ਅੱਜ ਸਾਰਿਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲੈ…।
 ਅੱਗ ਦੇ ਤੇਜ ਸੇਕ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, ਕਿੱਥੇ ਚੱਲੇ ਓਂ, ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਝੁਲਸਾ ਦੇਣਗੀਆਂ
ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਜਾਣ ਤੇ ਵੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਨੂੰ ਸਾੜ ਰਹੀ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਝੁਲਸਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
                                      -0-

Sunday, May 15, 2011

ਔਰਤ ਦਾ ਦਰਦ


                                               
ਦੋ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਲਛਮੀ ਆਪਣੀ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਧੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲਿਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ।
ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਵੇਲੇ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ ਉਸਦੀ ਬਸਤੀ ਦੀ ਕਮਲਾ ਬੋਲੀ, ਤੂੰ ਰਾਧਾ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਾਲ ਲਿਆਉਣ ਲੱਗਗੀ, ਲੱਛਮੀ?
ਨਾਲ ਨਾ ਲਿਆਵਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਾਂ ਭੈਣ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰਹਿੰਦੀ ਐ, ਨਾਲੇ ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਬਣਦੇ ਐ।ਲੱਛਮੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਚਿੰਤਾ ਝਲਕ ਰਹੀ ਸੀ।
ਠੇਕੇਦਾਰ ਕਰਕੇ ਕਹਿਨੀ ਆਂ ਮੈਂ ਤਾਂ। ਮੋਏ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਠੀਕ ਨ੍ਹੀਂ। ਜਵਾਨ ਧੀ-ਭੈਣ ਘਰੇ ਈ ਰਵੇ ਤਾਂ ਠੀਕ ਐ।
ਰੋਟੀ ਦੀ ਬੁਰਕੀ ਲੱਛਮੀ ਦੇ ਸੰਘ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਈ ਅਟਕ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਪੀ ਕੇ ਗਲਾ ਸਾਫ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਡੂਂਘਾ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਹੌਲੇ ਜਿਹੇ ਬੋਲੀ, ਘਰ ਕੀਹਦੇ ਕੋਲ ਛੱਡਾਂ ਭੈਣ? ਪਿਓ ਇਹਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦੈ ਸਾਰਾ ਦਿਨ। ਉਹਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਤਾਂ ਠੇਕੇਦਾਰ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਮਾੜੀ ਲੱਗਦੀ ਐ। ਠੇਕੇਦਾਰ ਤੋਂ ਤਾਂ ਬਚਾ ਲੂੰ, ਉਹਤੋਂ ਕੌਣ ਬਚਾਊ ਕੁੜੀ ਨੂੰ।
                      -0-

Friday, December 24, 2010

ਸਕੂਲ

ਅੰਕਲ ਜੀ, ਬੰਟੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆਇਆ?ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੀ ਕੁਡ਼ੀ ਦਰਵਾਜੇ ਵਿਚ ਖਡ਼ੀ ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਸੀ।

ਨਹੀਂ ਬੇਟੇ, ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਗੀ?ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ।

ਉਹਦੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਬੱਘੀ ਖਡ਼ੀ ਐ ਤੇ ਉਹ ਕਿਤੇ ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਬਸਤਾ ਸੁੱਟ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਕੁਡ਼ੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਚਿੰਤਾ ਸਾਫ ਝਲਕ ਰਹੀ ਸੀ।

ਬੰਟੀ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਸੀ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ। ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਬਾਬੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ, ਪਰ ਬੰਟੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਇੰਜ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਹੋਵਾਂ। ਉਹ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦਾ ਬਡ਼ਾ ਚਾਅ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਹੀ ਉਹ ਖਰਗੋਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਰਗੇ ਬਸਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਪਾਈ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ, ਮੈਂ ਵੀ ਸਕੂਲ ਜਾਊਂਗਾ! ਬੱਘੀ ’ਚ ਬੈਠ ਕੇ।

ਚਾਰ ਕੁ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਕੂਲ ਗਿਆ, ਖੁਸ਼ੀ ਉਸਤੋਂ ਸੰਭਾਲੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।

ਉਠ ਕੇ ਮੈਂ ਵੀ ਕੁਡ਼ੀ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਘਰ ਦਾ ਕੋਨਾ ਕੋਨਾ ਛਾਣ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਬੰਟੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਅਚਾਨਕ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਘਰ ਦੇ ਪਿਛਵਾਡ਼ੇ ਵਿਚ ਬਣੀ ਕੋਠਡ਼ੀ ਵੱਲ ਗਿਆ।

ਉਸ ਕੋਠਡ਼ੀ ’ਚ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰਲੀ?ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ।

ਉਸ ਕੋਠਡ਼ੀ ਵਿਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਡਰਦੈ।ਬੰਟੀ ਦੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ।

ਕੋਠਡ਼ੀ ਅੰਦਰ ਤਾਂ ਉਹ ਝਾਕਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ।ਬੰਟੀ ਦੀ ਮਾਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ।

ਫੇਰ ਵੀ ਦੇਖਣ ’ਚ ਕੀ ਹਰਜ ਐ। ਕਹਿੰਦਾ ਮੈਂ ਕੋਠਡ਼ੀ ਵੱਲ ਹੋਇਆ। ਕੋਠਡ਼ੀ ਅੰਦਰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ। ਅੱਖਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੈਲ ਕੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਫੈਦ ਡਰੈਸ ਪਾਈ ਬੰਟੀ ਇਕ ਖੂੰਜੇ ਵਿਚ ਦੁਬਕਿਆ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਚੀਕ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਬਡ਼ੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ। ਬੰਟੀ ਦਾ ਪਿੰਡਾ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਨਾਲ ਤਪ ਰਿਹਾ ਸੀ।

-0-

Friday, October 15, 2010

ਕੋਠੀ ਨੰਬਰ ਛਪੰਜਾ


                                            
                            
ਪਿੰਡੋਂ ਆਈ ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਪੁੱਛ ਪੁਛਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਅਨੰਦ ਨਗਰ ਪਹੁੰਚੀ, ਸੂਰਜ ਅੱਗ ਦਾ ਗੋਲਾ ਬਣ ਕੇ ਉਹਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਲਟਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਭਾਣਜੇ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇਸ ਮਹੱਲੇ ਵਿਚ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਕੋਠੀ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਗਰਮੀ ਵਧ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਗਲੀਆਂ ਸੁੰਨੀਆਂ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਸੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਢੁੱਕਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਤੇ ਗੋਡਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੌਲੇ ਹੌਲੇ ਤੁਰ ਰਹੀ ਸੀ। ‘ਬਾਲਗ ਸਿੱਖਿਆ’ ਅਧੀਨ ਉਹ ਥੋਡ਼ਾ-ਬਹੁਤ ਪਡ਼੍ਹਨਾ ਸਿੱਖ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਨੇ ਕਈ ਕੋਠੀਆਂ ਦੇ ਨੰਬਰ ਪਡ਼੍ਹੇ, ਪਰ ਭਾਣਜੇ ਦੀ ਛਪੰਜਾ ਨੰਬਰ ਕੋਠੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਆਈ।
ਸਕੂਲੋਂ ਮੁਡ਼ਦੀਆਂ ਸੋਹਣੀ ਵਰਦੀ ਪਾਈ ਦੋ ਕੁਡ਼ੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈਆਂ ਤਾਂ ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੌਂਸਲਾ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਪੁੱਤ, ਛਪੰਜਾ ਨੰਬਰ ਕੋਠੀ ਕਿੱਛੇ ਜੇ ਐ?
ਕੁਡ਼ੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ‘ਪਤਾ ਨਹੀਂ!’ ਕਹਿਕੇ ਅੱਗੇ ਤੁਰ ਗਈਆਂ। ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਨੇ ਦੋ ਕੁ ਕਦਮ ਹੀ ਪੁੱਟੇ ਸਨ ਕਿ ਇਕ ਦਸਾਂ ਕੁ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਸਾਇਕਲ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦਾ ਦਿੱਸਿਆ। ਉਹਨੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕ ਕੇ ਛਪੰਜਾ ਨੰਬਰ ਕੋਠੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਕੁਡ਼ੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹਨੇ ਕਿਹਾ, ਨਸ਼ਹਿਰੇ ਵਾਲੇ ਨੰਜੂ ਦੀ ਕੋਠੀ ਐ, ਹੁਣੇ ਬਣਾਈ ਐ, ਛੇ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਹੋਏ।
ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ।ਕਹਿਕੇ ਮੁੰਡਾ ਸਾਇਕਲ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਗਿਆ।
ਕਈ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੂਹੇ ਖਡ਼ਕਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਅੰਤ ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਨੇ ਛਪੰਜਾ ਨੰਬਰ ਕੋਠੀ ਲੱਭ ਹੀ ਲਈ। ਥੱਕੀ ਟੁੱਟੀ ਨੇ ਕੋਠੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਗੇਟ ਖਡ਼ਕਾਇਆ। ਦਰਵਾਜਾ ਖੁਲ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਈ ਸਾਹਮਣੇ ਉਹੀ ਸਾਇਕਲ ਵਾਲਾ ਮੁੰਡਾ ਖਡ਼ਾ ਸੀ।
ਤੁਹਾਡਾ ਪੋਤਰਾ ਐ ਮਾਸੀ ਜੀ।ਭਾਣਜ-ਨੂੰਹ ਨੇ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਆਈ ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਮੁੰਡੇ ਬਾਰੇ ਦਸਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
ਹੈਰਾਨ ਹੋਈ ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਬੋਲੀ, ਨੀ ਆਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਮੁੰਡਾ ਐ ਤੇਰਾ, ਏਹਨੂੰ ਥੋਡਾ ਘਰ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ!
ਨੂੰਹ ਨੇ ਮੁੰਡੇ ਵੱਲ ਸਵਾਲੀਆ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬੋਲਿਆ, ਛਪੰਜਾ ਨੰਬਰ-ਛਪੰਜਾ ਨੰਬਰ ਕਰੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਕੋਠੀ ਦਾ ਨੰਬਰ ਕੋਈ ਛਪੰਜਾ ਐ? ਆਪਣਾ ਨੰਬਰ ਤਾਂ ਫਿਫਟੀ-ਸਿਕਸ ਐ।
                                                -0-